Świadome, czynne, pełne i owocne uczestnictwo wiernych w liturgii Kościoła.
Liturgia na pierwszym miejscu stawia Eucharystię, która jest centrum życia chrześcijańskiego. W niej wyraża się jedność wspólnoty wierzących i potwierdza jej hierarchiczny charakter. Aby mogło to w pełni zaistnieć muszą być spełnione postulaty świadomego, czynnego, pełnego i owocnego udziału chrześcijan w sprawowanej liturgii.
Pierwszym z ważnych postulatów jest uczestnictwo świadome. Nie można mówić o czynnym zaangażowaniu, jeżeli człowiek nie jest świadomy tego, w czym uczestniczy i co się w nim dokonuje. Owa świadomość nie dotyczy jedynie sfery intelektualnej, ale obejmuje człowieka integralnie. Oznacza to, że w tym wszystkim obecna musi być wiara. Każdy z nas musi poczuć obecność Jezusa Chrystusa, który w konkretnym zgromadzeniu spotyka się z nami, działa i wchodzi w dialog. W ramach świadomego uczestnictwa w liturgii Kościoła ważna jest zdolność odczytywania i rozumienia podstawowych znaków i słów. Są one widzialnymi nośnikami świętych treści i instrumentami dialogu Boga z człowiekiem. Należą do nich chociażby sakramenty. Pomagają otwierać się na działanie łaski Bożej spływającej w danym sakramencie i umożliwiają podjęcie współpracy z nią w celu uświęcenia i zbawienia. Udział w liturgii prócz fizycznej obecności wymaga również zaangażowania umysłu. Należy wówczas podejmować refleksję nad usłyszanymi treściami oraz w sposób świadomy udzielać na nie odpowiedzi. To zaangażowanie sprawi, że dialog człowieka z Bogiem naprawdę dojdzie do skutku.
Drugim postulatem jest czynny udział w czynnościach liturgicznych. Posiada on wymiar zewnętrzny i wewnętrzny. Liturgia to kult publiczny Kościoła, poprzez który dokonuje się uświęcenie ludzi i zjednoczenie z Chrystusem. Jest ona dialogiem zgromadzonej wspólnoty z przychodzącym Bogiem. Najpełniejszy kontakt z Bogiem można osiągnąć przez znaki. W liturgii jest ich pełno. Jednym z podstawowych znaków ludu Bożego są wypowiadane słowa. One bardzo mocno wpływają na czynny udział. Obok wypowiadanych słów istotnym tutaj jest także nasze milczenie. Należy zadbać, aby było ono zachowane w liturgii, zwłaszcza w dzisiejszym rozkrzyczanym świecie. Kolejnym aspektem w ramach czynnego uczestnictwa są wspólne postawy ciała i gesty. Stanowią one znak jedności zgromadzenia oraz wywierają wpływ na myśli i uczucia uczestników. Wśród głównych postaw liturgicznych można wymienić: stojącą, siedzącą i klęczącą. Pierwsza z nich to zasadnicza postawa liturgiczna. Wyraża czuwanie, gotowość do czynu, dziękczynienie, oczekiwanie. Druga to postawa siedząca. Nie jest postawą odpoczynku, ale otwarcia. Słuchający przez tę postawę otwiera się na głos nauczającego. Ostatnią jest postawa klęcząca. Wyraża żal i pokutę za grzechy. Jest z jednej strony znakiem pokory, z drugiej zaś żarliwej modlitwy. Poza głównymi postawami istnieją w liturgii również gesty. Do nich zalicza się: skłony jako wyrazy szacunku, okadzenia jako znaki czci w stosunku do osób i przedmiotów, pocałunek na przykład ołtarza jako wyraz adoracji, znak pokoju jako ukazujący miłość braterską i przebaczenie. Pozostałymi gestami wykonywanymi podczas świętych czynności są na przykład uderzenie w pierś wyrażające ludzką winę i żal oraz liczne gesty rąk. W tych ostatnich zauważyć można ręce wzniesione jako wyraz błagania i oddania siebie Bogu lub ręce rozłożone jako znak szczególnej modlitwy błagalnej i dziękczynnej zarazem.
Uczestnictwo w liturgii Kościoła powinno być również pełne. Oprócz zaangażowania słowem, milczeniem, postawą i gestem, trzeba pamiętać o nieustannym budowaniu wspólnoty z Bogiem i miedzy sobą. Zatem, aby udział był pełny, uczestnicy zgromadzenia muszą wejść w Komunię eucharystyczną. Komunia oznacza zjednoczenie. W chwili, gdy człowiek przyjmuje Chrystusa, jednoczy się z Nim, Jego dziełem odkupienia oraz jedyną i niepowtarzalna Ofiarą. Poprzez uczestniczenie w Uczcie Nowego Przymierza łączy się z ofiarą życia Jezusa i składa Bogu swoją ofiarę. Komunia wyraża najpełniej udział każdego chrześcijanina w kapłańskiej godności Chrystusa. Do przyjęcia Komunii świętej człowiek musi się dobrze przygotować przez świadome i czynne uczestnictwo we Mszy świętej. Jego „Amen” wypowiedziane na oznajmienie szafarza „Ciało Chrystusa” streszcza z jednej strony cały sens czynności sakramentalnych, z drugiej zaś przypomina o wielkości ludzkiego życia. To życie powinno upływać przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, w chwale Ojca i jedności Ducha Świętego. Oddanie się Bogu bez reszty i zjednoczenie w Komunii eucharystycznej świadczy o pełnym uczestnictwie w czynnościach liturgicznych, do czego są wezwani wszyscy zgromadzenie przy ołtarzu Pańskim.
Nasz świadomy, czynny i pełny udział w liturgii Kościoła winien znajdować swoje uwieńczenie w życiu. Z nim wiąże się owocne uczestnictwo. Każde zgromadzenie – i to jest jego najgłębszym wyrazem – musi zostać rozwiązane. Najczęściej determinujące w tym względzie staje się wezwanie przewodniczącego liturgii: „Idźcie w pokoju Chrystusa”. Ono przypomina o istocie tej wspólnoty, która zgromadziła się w imię Pana, z miłości do Niego i z Jego miłości do każdego człowieka. Zgromadzenie zatem to miejsce miłości. Nie może tworzyć w swoich ramach jakiegoś getta, zamykać się na innych, pozostawać z dala od ludzi obecnych w świecie. Powinno natomiast, odpowiadając na wezwanie: „Idźcie w pokoju Chrystusa” nieustannie rozszerzać się i ukazywać w pełni Kościół jako wspólnotę miłości. Jeżeli uznamy całkowicie liturgię za źródło i szczyt, wówczas zaczniemy zgodnie z jej duchem kształtować nasze życie. Z tego wypływa pragnienie pełnej miłości służby innym ludziom, która rodzi się jako odpowiedź na misję zleconą każdemu przez Chrystusa. To właśnie bowiem miłość i służba całej wspólnocie poprzez oddanie się konkretnemu człowiekowi, budują w imię Chrystusa jedność między ludźmi. Z przeżywania liturgii, rodzi się i rozwija życie z liturgii. Z uczestnictwa w celebracji, wypływa pragnienie dawania świadectwa. Ze spotkania z Bogiem, pojawia się chęć naśladowania Go. Liturgia prowadzi na drogę konsekwentnego kroczenia za Chrystusem i w przyszłości zjednoczenia z Nim w królestwie Jego Ojca.
Oto podstawowe zasady określające udział w liturgii Kościoła: uczestnictwo świadome, czynne, pełne i owocne. Każdy chrześcijan powinien dołożyć wszelkich starań, aby przez jego udział w liturgii, powyższe cele zgromadzenia konkretyzowały się i przedłużały na codzienne życie. Świadomość przeżywanych misteriów, czynny udział przez zaangażowanie zewnętrzne i wewnętrzne, pełne uczestnictwo w Komunii sakramentalnej oraz owocność urzeczywistniona w praktyce, mają wiązać liturgię Kościoła z życiem jego członków.
Ks. Marcin Kołodziej |
